به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «یزد رسا»، یکی از چالش‌های بزرگ پیش‌روی کشور، مسئله کاهش نرخ رشد جمعیت و روند فزاینده سالمندی در سال‌های آینده است. موضوعی که نه‌ تنها در سطح ملی بلکه در استان‌هایی مانند یزد نیز به شکلی جدی خود را نشان داده و نگرانی‌هایی را برای آینده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این مناطق به همراه داشته است. بررسی‌های آماری، هشدارهای مسئولان و گزارش‌های میدانی همگی بر لزوم ورود جدی‌تر نهادهای اجرایی، فرهنگی و رسانه‌ای به مقوله جمعیت و فرزندآوری تأکید دارند.

کاهش نگران‌کننده نرخ ولادت در یزد

بر اساس آمار رسمی ثبت احوال، در بهار ۱۴۰۴ تعداد ولادت‌ها در استان یزد نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهشی ۱۰/۵ درصدی روبرو بوده است. به‌طور مشخص، تنها در شهرستان یزد، تعداد موالید از ۲ هزار و ۴۴۷ مورد در بهار ۱۴۰۳ به ۲ هزار و ۲۰۸ مورد در بهار امسال رسیده است؛ افتی قابل توجه که اگرچه ممکن است در نگاه نخست بحرانی به نظر نرسد، اما در صورت ادامه این روند، پیامدهای بسیار گسترده‌ای برای ساختار جمعیتی استان در پی خواهد داشت.

سایر شهرستان‌های استان نیز از این روند مستثنا نبوده‌اند. به‌عنوان مثال، در بافق، تعداد تولدها از ۲۴۲ به ۱۵۹ مورد رسیده و در تفت از ۹۸ تولد به ۷۶ کاهش یافته است. مهریز، ابرکوه، خاتم و بهاباد نیز وضعیت مشابهی را تجربه کرده‌اند. تنها نقطه روشن این آمار، شهرستان اردکان است که برخلاف سایر مناطق، با رشد چشمگیر تولد از ۲۲۸ به ۳۲۸ مورد مواجه شده است.

نرخ باروری یزد؛ بهتر از میانگین ملی، اما ناکافی

اسماعیل دهستانی، معاون سیاسی اجتماعی استاندار یزد، در نشست قرارگاه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، اعلام کرده است که نرخ باروری در استان یزد ۱/۹۱ است؛ عددی که از میانگین کشوری بالاتر است، اما همچنان پایین‌تر از نرخ جایگزینی جمعیت ۲/۱ محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، حتی با وجود شرایط نسبتاً مطلوب‌تر یزد نسبت به سایر استان‌ها، اگر سیاست‌های حمایتی و فرهنگی مناسبی اتخاذ نشود، این عدد نیز به زیر سطح هشدار خواهد رسید.

پیامدهای پیر شدن جمعیت؛ خطر در کمین آینده

یکی از تبعات مستقیم کاهش نرخ فرزندآوری، افزایش سهم سالمندان در ترکیب جمعیتی استان است. این موضوع، نه‌تنها بار اقتصادی و اجتماعی فراوانی بر دوش دولت و نهادهای خدمات‌رسان خواهد گذاشت، بلکه می‌تواند منجر به کاهش نیروی کار جوان، افت تولید، رکود اقتصادی و ضعف در پویایی اجتماعی شود. از سوی دیگر، پیری جمعیت موجب کاهش خلاقیت، نوآوری و حرکت جامعه به‌سوی سکون خواهد شد؛ موضوعی که با روحیه جوان‌گرایی و تلاش‌محوری که در گذشته از ویژگی‌های بارز یزدی‌ها بوده، منافات دارد.

استاندار یزد نیز در همین راستا هشدار داده که ادامه این روند، آینده‌ای را رقم خواهد زد که در آن استان با پدیده پیرسالی و کم‌تحرکی جمعیتی روبه‌رو خواهد بود. او تأکید کرده که اجرای صرف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، بدون فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر، کارآمد نخواهد بود.

قانون حمایت از خانواده و جمعیت؛ تسهیل‌گری دولت، مسئولیت اجتماعی جامعه

در راستای مقابله با این چالش، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به تصویب رسیده که مجموعه‌ای از تسهیلات و مشوق‌ها را برای زوجین و خانواده‌ها در نظر گرفته است. این قانون، به‌ویژه برای استان‌هایی مانند یزد که از نظر شاخص‌های جمعیتی در مرز هشدار قرار دارند، می‌تواند فرصتی برای بازگشت به ثبات جمعیتی باشد. اما همان‌طور که محمدرضا بابایی، یکی از مدیران ارشد استان، تاکید کرده است، اجرای صرف قوانین و اعطای مشوق‌ها بدون پشتوانه فرهنگی و مشارکت مردمی، نمی‌تواند به تنهایی مؤثر واقع شود.

بر این اساس، استانداری یزد از دستگاه‌های مختلف خواسته است عملکرد خود در اجرای تکالیف این قانون را ارائه دهند. همچنین قرار است بازرسی‌های منظم از سوی نهادهای نظارتی استان صورت گیرد تا عملکرد واقعی نهادها در زمینه حمایت از خانواده بررسی شود.

نقش کلیدی رسانه، فرهنگ و آموزش در تغییر نگرش‌ها

یکی از عوامل کلیدی در تقویت یا تضعیف میل به فرزندآوری، نگرش‌ها و باورهای فرهنگی جامعه است. در سال‌های اخیر، تغییرات سبک زندگی، فشارهای اقتصادی، مشکلات مسکن و اشتغال و همچنین تغییر نگرش نسل جوان نسبت به ازدواج و فرزندآوری، سبب شده‌اند تا بسیاری از خانواده‌ها از داشتن فرزند یا فرزندان بیشتر صرف‌نظر کنند.

استاندار یزد در این زمینه به نقش نهادهایی مانند رسانه ملی، وزارت فرهنگ و ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی و اداره ورزش و جوانان اشاره کرده و خواستار تلاش جدی‌تر این نهادها در مسیر فرهنگ‌سازی شده است. این فرهنگ‌سازی باید در جهت بازتعریف ارزش‌های فرزندآوری، ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی، تقویت الگوی خانواده سالم و کاهش نگرانی‌های روانی و اقتصادی زوجین جوان باشد.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای یزد

با توجه به روند کاهشی نرخ ولادت در استان یزد و هشدار کارشناسان درباره تبعات پیر شدن جمعیت، مجموعه‌ای از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت جمعیتی استان از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح می‌شود. این راهکارها در راستای اجرای مؤثرتر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و همچنین تغییر نگرش‌های اجتماعی نسبت به فرزندآوری، تدوین و پیشنهاد شده‌اند.

بر اساس این پیشنهادات، افزایش حمایت‌های اقتصادی از خانواده‌های دارای فرزند به‌عنوان یکی از راهبردهای اصلی مطرح است. ارائه تسهیلاتی مانند وام‌های کم‌بهره مسکن، بیمه‌های تکمیلی رایگان، کمک‌هزینه‌های تغذیه، درمان و آموزش فرزندان از جمله مواردی‌ست که می‌تواند خانواده‌ها را در تصمیم‌گیری برای فرزندآوری یاری دهد.

همچنین ایجاد مراکز مشاوره تخصصی ازدواج و خانواده در سراسر استان با هدف تبیین علمی مزایای فرزندآوری، کاهش نگرانی‌های روانی زوج‌ها و ارائه مشاوره‌های تخصصی در دستور کار قرار دارد.

در حوزه فرهنگی نیز، استفاده گسترده از ظرفیت‌های رسانه‌ای، هنری و آموزشی برای تولید محتوا در زمینه ترویج سبک زندگی خانواده‌محور و فرهنگ فرزندآوری مورد تأکید قرار گرفته است. پخش برنامه‌های تلویزیونی، تولید فیلم و سریال، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی در این زمینه از جمله اقدامات پیشنهادی است.

یکی دیگر از راهکارهای مهم، ترغیب کارفرمایان بخش دولتی و خصوصی به حمایت از والدین شاغل عنوان شده است. بر این اساس، ارائه مزایایی چون مرخصی‌های تشویقی، ساعات کاری منعطف برای والدین، به‌ویژه مادران، و ایجاد مهدکودک‌های سازمانی می‌تواند در حفظ تعادل میان اشتغال و تربیت فرزند مؤثر باشد.

در نهایت، هم‌افزایی نهادهای دانشگاهی، حوزوی، فرهنگی و رسانه‌ای به‌منظور ایجاد گفتمان مشترک در زمینه اهمیت جوانی جمعیت و ارائه راهکارهای بومی، یکی دیگر از محورهای پیشنهادی است که اجرای آن می‌تواند مسیر تحقق اهداف جمعیتی را هموار کند.

به گفته کارشناسان، تحقق این اهداف تنها در سایه همکاری همه‌جانبه بین مسئولان اجرایی، فرهنگی و خود مردم امکان‌پذیر است. در غیر این صورت، ادامه روند کنونی ممکن است آینده اجتماعی، اقتصادی و توسعه‌ای استان را با چالش‌های جدی روبرو کند.

مسئله جمعیت، یکی از اولویت‌های اصلی توسعه پایدار در کشور و استان یزد است. افت محسوس نرخ تولد و افزایش سهم سالمندان، زنگ خطرهایی جدی برای آینده این دیار کهن و بافرهنگ به صدا درآورده‌اند. اگرچه استان یزد هنوز به وضعیت بحرانی نرسیده، اما ادامه روند فعلی می‌تواند این منطقه را نیز به سمت بحران سوق دهد.

تنها راه مقابله با این چالش، هم‌افزایی بین دستگاه‌های اجرایی، نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها و مردم است. خانواده، به‌عنوان پایه اصلی جامعه، نیازمند حمایت واقعی و همه‌جانبه است؛ حمایتی که نه‌فقط در قالب قوانین، بلکه در عمل، باور و اراده مسئولان و جامعه بروز یابد.

استان یزد می‌تواند با برنامه‌ریزی منسجم، تبدیل به الگویی موفق در حوزه افزایش جمعیت و حمایت از خانواده در کشور شود؛ اگر امروز، تصمیم درست گرفته شود.

انتهای خبر/