سهم اندک خانه‌های بهداشت برای روستاها

بر اساس آمار منتشرشده، استان یزد بیش از یک‌هزار روستا دارد. حالا تعداد خانه‌های بهداشت فعال در سال ۱۴۰۳، تنها ۱۷۲ باب اعلام شده است؛ آن هم با رشدی بسیار ناچیز، حدود ۰/۷ درصد نسبت به سال قبل.

این یعنی فقط بخش کوچکی از روستاها به این واحدهای حیاتی دسترسی دارند. خانه‌ بهداشت برای یک روستایی، حکم اولین دروازه سلامت را دارد؛ جایی که برای مراقبت‌های اولیه، واکسیناسیون، خدمات مادر و کودک و درمان‌های ساده مراجعه می‌کند. وقتی چنین واحدی در دسترس نباشد، اهالی مجبورند برای کوچک‌ترین نیازهای پزشکی مسیرهای طولانی طی کنند.

اگر قرار باشد شاخص‌های سلامت روستایی جدی گرفته شوند، ۱۷۲ خانه بهداشت برای یک‌هزار روستا قطعاً کافی نیست. حتی اگر همه روستاها واجد شرایط ایجاد خانه بهداشت نباشند، باز هم آنچه که از اعداد و آمار برداشت می‌شود این است که فاصله بین نیاز و واقعیت بسیار زیاد است.

 رشدی نسبی اما ناکافی در داروخانه‌ها

تعداد داروخانه‌های استان در سال ۱۴۰۳ به ۳۳۲ باب رسیده که نسبت به سال قبل خود ۸/۱ درصد رشد داشته است. در ظاهر این رشد مثبت است. اما باز هم مسئله توزیع مطرح می‌شود. بیشتر این داروخانه‌ها در شهر یزد و مراکز شهری مستقرند. برای بیماری که در یک روستا یا شهرستان کوچک به دارو نیاز دارد، این عدد هیچ فایده‌ای ندارد اگر مجبور باشد برای گرفتن یک داروی ساده ده‌ها کیلومتر سفر کند!

آزمایشگاه‌ها و پرتونگاری؛ رشد قابل توجه، امید تازه

در بخش آزمایشگاه‌ها، استان یزد حالا ۱۷۹ واحد فعال دارد؛ رشدی ۶/۵ درصدی نسبت به سال قبل. واحدهای پرتونگاری نیز با ۹۵ باب، رشدی چشمگیر و قابل توجه معادل ۱۸/۸ درصد را نشان داده‌اند. این‌ها نقاط امیدوارکننده‌ی گزارش هستند. زیرا افزایش ظرفیت تشخیصی به معنای تسریع در روند درمان است.

تخت‌های بیمارستانی؛ آمار و واقعیت در کنار هم

بر اساس آمار منتشر شده، تعداد تخت‌های ثابت بیمارستانی در استان یزد در سال ۱۴۰۳ به ۳ هزار و ۷۵۳ عدد رسیده است که نشان‌دهنده رشدی معادل ۵/۵ درصد نسبت به سال قبل است. این شاخص در نگاه اول می‌تواند نشانه‌ای مثبت باشد، زیرا بیانگر افزایش ظرفیت اسمی مراکز درمانی است. با این حال، وقتی به بخش تخت‌های فعال توجه کنیم، تصویر متفاوتی دیده می‌شود. تعداد تخت‌هایی که به طور واقعی مجهز و آماده خدمت‌رسانی بوده‌اند تنها ۲ هزار و ۹۱۳ عدد گزارش شده است و این عدد نسبت به سال گذشته نه تنها افزایش نیافته بلکه اندکی نیز کاهش داشته است.

این اختلاف میان تخت‌های ثابت و تخت‌های فعال نشان می‌دهد که صرف افزایش ظرفیت فیزیکی بیمارستان‌ها به تنهایی پاسخگوی نیازهای درمانی مردم نیست. تختی که فاقد نیروی انسانی متخصص، تجهیزات پزشکی کافی و بودجه لازم برای بهره‌برداری باشد، در عمل بخشی از توان واقعی نظام سلامت محسوب نمی‌شود و تنها بر روی کاغذ به عنوان ظرفیت موجود ثبت خواهد شد.

به همین دلیل، سیاست‌گذاری در حوزه بهداشت و درمان نباید صرفاً بر تعداد تخت‌ها تمرکز داشته باشد. آنچه اهمیت بیشتری دارد، فراهم کردن مجموعه‌ای از شرایط شامل نیروی انسانی، تجهیزات، زیرساخت‌های پشتیبانی و منابع مالی است تا تخت‌های ایجاد شده بتوانند به طور مؤثر در خدمت بیماران قرار گیرند. در غیر این صورت، فاصله میان آمار رسمی و تجربه واقعی مردم بیشتر خواهد شد و رضایت عمومی از خدمات درمانی کاهش می‌یابد.

کاهش معنادار استفاده از تخت‌ها

آمار سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که تنها حدود ۶۸ درصد از تخت‌های بیمارستانی استان در طول سال پر بوده‌اند و این عدد نسبت به سال قبل کاهش داشته است. در نگاه اول شاید چنین کاهش اشغالی به معنای کاهش فشار بر بیمارستان‌ها تلقی شود و برخی تصور کنند که امکانات درمانی کمی آزادتر شده است. اما وقتی با دقت بیشتری به موضوع نگاه کنیم، تصویر متفاوتی شکل می‌گیرد.

کاهش میزان استفاده از تخت‌ها می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. ممکن است بیماران به دلیل مشکلات اقتصادی و ناتوانی در تأمین هزینه‌های بستری ترجیح داده باشند از مراجعه به بیمارستان صرف‌نظر کنند. احتمال دیگر این است که کیفیت خدمات یا دسترسی به امکانات درمانی به اندازه‌ای که انتظار می‌رود مطلوب نبوده و همین امر باعث شده بخشی از بیماران تمایلی به بستری شدن در مراکز درمانی نداشته باشند. البته نباید فراموش کرد که بخشی از این کاهش نیز ممکن است به دلیل تغییر الگوی درمان و افزایش استفاده از خدمات سرپایی و درمان‌های کوتاه‌مدت باشد، اما اگر این تغییر سیاست‌گذاری نباشد و ناشی از ضعف خدمات باشد، در عمل به معنای محروم شدن بیماران از خدمات مورد نیاز خواهد بود.

بنابراین آمار مربوط به اشغال تخت‌ها را نمی‌توان به تنهایی نشانه‌ای مثبت یا منفی دانست. این شاخص تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که در کنار سایر عوامل اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی بررسی شود. اگر کاهش استفاده از تخت‌ها همراه با بهبود خدمات سرپایی و رضایت بیماران باشد، می‌توان آن را نشانه‌ای مثبت ارزیابی کرد. اما اگر این کاهش ناشی از مشکلات مالی مردم یا کمبود کیفیت و اعتماد به خدمات بیمارستانی باشد، زنگ خطری جدی برای نظام سلامت استان یزد به شمار می‌رود.

مهاجران و بیماران غیر بومی و فشاری مضاعف بر زیرساخت‌های درمان یزد

حالا باید یک نکته مهم را اضافه کرد: جمعیت رسمی استان یزد حدود یک میلیون و 300 هزار نفر است. اما ماجرا به همین جمعیت ختم نمی‌شود. یزد سال‌هاست که مقصد بیماران از استان‌های دیگر و حتی کشورهای اطراف است. این موضوع، اگرچه برای اقتصاد استان و جایگاه گردشگری سلامت فرصت محسوب می‌شود، اما فشار مضاعفی بر زیرساخت‌ها وارد می‌کند.

وقتی بیمارستان‌ها، پزشکان و داروخانه‌ها همزمان پذیرای بیماران بومی و غیربومی هستند، طبیعی است که امکانات موجود گاهی با چالش‌هایی روبه‌رو شود. برای اینکه مردم شریف یزد، به‌عنوان صاحبان اصلی این خدمات، بتوانند از حق سلامت خود به‌طور کامل بهره‌مند شوند و هیچ خللی در ارائه خدمات به وجود نیاید و همه مهمانانش نیز با لبخند رضایت از خدمات بهره‌مند شوند، لازم است زیرساخت‌های درمانی با شتابی چشمگیر تقویت شوند.

نیمه پر و نیمه خالی لیوان

اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم، آمار سال ۱۴۰۳ هم جنبه‌های امیدوارکننده دارد و هم نقاط ضعف آشکار. از یک سو افزایش تعداد پزشکان، رشد چشمگیر واحدهای پرتونگاری، گسترش آزمایشگاه‌ها و بالا رفتن تعداد تخت‌های ثابت بیمارستانی نویدبخش‌اند و نشان می‌دهند که حرکت رو به جلو در بعضی حوزه‌ها وجود داشته است. اما در همان حال، توقف توسعه بیمارستان‌ها، کمبود محسوس خانه‌های بهداشت روستایی، کاهش تخت‌های فعال و پایین آمدن میزان استفاده واقعی از ظرفیت تخت‌ها، همه‌ی این‌ها هشدار می‌دهند که زیرساخت‌های درمانی یزد هنوز با نیاز واقعی مردم و همچنین جایگاه ادعایی‌اش در حوزه‌ی گردشگری سلامت فاصله دارد.

آمار سال ۱۴۰۳ زنگ هشداری جدی است که نشان می‌دهد هنوز راه زیادی باقی مانده است. اگر می‌خواهیم ادعای «گردشگری سلامت» در استان یزد واقعی و باورپذیر باشد و هم مردم بومی بدون معطلی و پشت درهای بسته بیمارستان‌ها به خدمات درمانی دسترسی داشته باشند و هم مسافرانی که به امید درمان به یزد می‌آیند، تجربه‌ای درخور از خدمات پزشکی داشته باشند؛ لازم است هر چه سریع‌تر برای توسعه چندبرابری زیرساخت‌ها و امکانات تصمیم‌گیری شود. یزد ظرفیت و توانایی لازم را دارد و حالا زمان آن رسیده که این ظرفیت به عمل تبدیل شود.

انتهای خبر/