به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «یزدرسا»، علیرضا رنجبر، کارشناس مسائل سیاسی در یادداشتی نوشت: دهه‌هاست که نفت واژه پر تکراری در ادبیات اقتصادی و سیاسی ایران است. این طلای سیاه که زمانی منبع ثروت و توسعه پنداشته می‌شد، گاه خود به بستر توهمات اقتصادی بدل گشته است. تصویر ذهنی شکل گرفته که گویا درآمدهای نفتی آنقدر عظیم است که می‌تواند تمامی مشکلات اقتصادی کشور را حل کند و حتی مستقیماً به سفره‌های مردم سرازیر شود. اما آیا این تصور با واقعیت‌های عددی همخوانی دارد؟ بیایید با یک محاسبه ساده، پرده از این توهم احتمالی برداریم.

فرض کنیم ایران روزانه ۱/۵ میلیون بشکه نفت به فروش می‌رساند و قیمت هر بشکه نفت خام به طور متوسط ۸۰ دلار باشد. اگر نرخ تبدیل دلار به تومان را ۹۰ هزار تومان در نظر بگیریم، می‌توانیم سهم ماهانه هر ایرانی را از این درآمد نفتی محاسبه کنیم:

با فروش روزانه ۱/۵ میلیون بشکه نفت با قیمت ۸۰ دلار برای هر بشکه، درآمد ماهانه کل از فروش نفت به ۳۲۴ تریلیون تومان می‌رسد. اگر این مبلغ را به طور مساوی بین ۸۷ میلیون نفر جمعیت کشور تقسیم کنیم، سهم ماهانه هر ایرانی حدود ۳ میلیون و ۷۲۴ هزار تومان خواهد بود.

حال، بیایید این عدد را با بودجه سالیانه کشور مقایسه کنیم. برای روشن شدن موضوع، فرض کنیم کل درآمد نفتی ماهانه (۳۲۴ تریلیون تومان) به تمام ۸۷ میلیون ایرانی داده شود. در این صورت، سهم ماهانه هر نفر حدود ۳,۷۲۴,۱۳۷ تومان خواهد بود.

آیا این رقم بیش از نیمی از بودجه سالیانه کشور است؟

برای پاسخ به این سوال، باید بودجه سالیانه کشور را در نظر بگیریم. بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور حدوداً ۳,۳۸۷ تریلیون تومان است. اگر این رقم را به ۱۲ ماه تقسیم کنیم، بودجه ماهانه کشور حدود ۲۸۲ تریلیون تومان می‌شود.

با مقایسه درآمد نفتی ماهانه (۳۲۴ تریلیون تومان) با بودجه ماهانه کشور (۲۸۲ تریلیون تومان)، می‌بینیم که حتی در این سناریوی خوش‌بینانه، درآمد نفتی ماهانه بیشتر از کل بودجه ماهانه کشور است.

ریشه توهم نفتی در ذهن عامه

نکته کلیدی در توهم نفتی اینجاست که درآمدهای عظیم حاصل از فروش نفت، نه به صورت مستقیم و یکجا، بلکه از طریق سازوکارهای پیچیده اقتصادی و صرف هزینه‌های جاری، عمرانی، دفاعی و... در بودجه سالانه کشور توزیع می‌شود. بسیاری از مردم، به دلیل عدم آشنایی با این سازوکارها، تصور می‌کنند که سهم ماهانه هر ایرانی از درآمد نفتی باید بسیار بیشتر از رقم محاسبه‌شده باشد؛ اعدادی گاه تا ۵۰۰ میلیون، ۷۰۰ میلیون و یا حتی بیش از یک میلیارد تومان در ماه! این تصور، خود «توهمی» در ذهن برخی افراد ایجاد می‌کند.

این تصور غلط، زمانی که با اخبار مربوط به اختلاس‌ها و دزدی‌های کلان همراه می‌شود، می‌تواند خوراک رسانه‌هایی شود که با هدف تخریب وجهه ایران اسلامی، این اعداد را دستمایه‌ی تبلیغات منفی خود قرار می‌دهند. در چنین فضایی، ساده‌انگارانه است که تصور کنیم تمامی درآمدهای نفتی باید مستقیماً به دست تک‌تک شهروندان برسد، در حالی که این درآمدها شریان حیاتی بودجه عمومی کشور هستند و صرف مصارف عمومی می‌شوند.